Форекске үйрету


16 тарау. Форекс Бағалы қағаздар нарығынан несімен ерекшеленеді?

Қаржы нарықтарындағы сауданың кейбір аспектілерін жақтаушылар да, қарсыластар да бар. Қаржы нарығына алтын нарығы, қор нарығы (бағалы қағаздар нарығы), Форекс (валюта нарығы) және әртүрлі тауар нарықтары кіреді. Нарықтардың бірін басқалардың мәнмәтінінен тыс қарастыру мүмкін емес, өйткені жаһандық экономикада барлық процестер өзара байланысты. Қор нарығындағы жағдай Форекстегі (валюта нарығындағы) валюта бағамдарына әсер етуі мүмкін, бұл өз кезегінде алтын нарығына әсер етуі мүмкін және керісінше. Алайда, осы тарауда біз Форекс валюта нарығын және бағалы қағаздар нарығын қарастырып, қатысушылар үшін (брокерлер, дилерлер және трейдерлер) олардың артықшылықтары мен кемшіліктері қандай екенін білеміз.

Алдыңғы тарауларда біз сіздермен Форекс валюталық нарығының негіздерін зерделедік. Енді бағалы қағаздар нарығы деген не екенін түсінейік. Қор нарықтарында олар бағалы қағаздар сияқты құралдарды сатады. Бағалы қағаз-бұл мүлік бойынша кірістердің бір бөлігін алу құқығын беру үшін уақытша немесе тұрақты негізде басқа иесіне берілетін мүлікке меншік құқығының дәлелі. Басқаша айтқанда, қор нарығының құралы-меншік иесінің өтініші бойынша орындалуы мүмкін меншіктің заңды атауы бар құжат. Акциялар, облигациялар, туынды бағалы қағаздар (кепілдемелер, фьючерстік келісімшарттар, биржалық опциондар), жинақ және депозиттік сертификаттар мен вексельдер бағалы қағаздар тобын құрайды деп саналады. Әрбір аталған типі қысқаша сипаттап көрейік.

Акциялар - бұл бағалы қағаздардың негізгі түрі. Олар меншік иесінің акционерлік қоғам пайдасының бір бөлігіне меншік құқығын анықтайды. Акционерге корпорацияның акционерлік капиталындағы үлес тиесілі. Жеке акциялар, ұсынушыға арналған сертификат (кепілдік), қарапайым және артықшылықты акциялар бар. Алғашқы екі түрі арнайы түсіндіруді қажет етпейді. Жай акциялар акционерлердің жалпы жиналыстарында дауыс беру құқығын береді, ал төленген дивидендтер саны компанияның жылдық қаржылық нәтижелерімен анықталады. Артықшылықты акцияларды ұстаушылар белгіленген дивидендтер алады, бірақ олар дауыс беру құқығынан айырылады. Көріп отырғанымыздай, акциялар капиталдың бір бөлігін иеленуге және дивидендтер түрінде пайда табуға құқық береді.

Облигациялар-бұл борыштық міндеттемелер. Олар эмитентке (облигацияны айналымға шығарған тұлғаға) ақшалай несие беру фактісін алдын ала келісілген тәсілмен табыс алу құқығының орнына растайды. Әдетте, пайда облигацияны шығару шығындарына немесе облигацияның номиналды құнына байланысты есептелетін белгіленген жылдық пайыздық мөлшерлемеден келеді. Мемлекеттік және корпоративтік облигациялар да бар. Мемлекеттік облигациялар сенімділіктің жоғары деңгейімен сипатталады, бірақ кірістілігі төмен. Корпоративтік облигациялар, керісінше, көп табыс әкеледі, бірақ олар аз сенімді. Қалай болғанда да, кірістілік пен тәуекел бір – бірімен тікелей байланысты-тәуекел неғұрлым жоғары болса, акция ұстаушысы соғұрлым көп пайда алады.

Қор нарығында да, Форексте де туынды бағалы қағаздар (деривативтер) бар. Қор деривативтеріне варранттар-белгілі бір жағдайларда акцияларды сатып алу немесе сату немесе оларды басқа акцияларға айырбастау құқығын анықтайтын бағалы қағаздар жатады.

Фьючерстер – бұл болашақта белгілі бір акциялар санын келісім-шарт жасалған кезде белгіленген бағамен сатып алуға немесе сатуға арналған стандартты келісімшарттар. Сатып алушы да, сатушы да фьючерстік келісімшарттың талаптарын сақтауы керек. Осы шарттардың орындалуына кепілдік беру үшін екі тарап та мөлшері қор нарығында анықталатын сақтандыру депозитін төлейді. Депозит операция жүргізілетін биржада сақталады.

Опциондар – бұл фьючерстерге ұқсас бағалы қағаздар, олар сатушыға міндеттеме жүктемейді, тек белгілі бір бағамен бағалы қағаздардың белгіленген мөлшерін сатып алуға немесе сатуға құқық береді. Американдық опциондар сатып алу және опцион мерзімі аралығында кез келген уақытта орындалуы мүмкін. Опциондарға арналған еуропалық келісімшарттар опционның мерзімі аяқталғаннан кейін ғана орындалады. Опционды сатушы келісімшарттың талаптарын сақтауға міндетті- тәуекел осымен көрінеді. Осыған байланысты сатып алушы сатушыға опциондық сыйлықақы төлейді. Мәміле бойынша міндеттемелердің орындалуына кепілдік беру үшін сатушы фьючерстердегі сақтандыру депозитіне ұқсас кепілдік береді. Кепіл мөлшерін қор биржасы айқындайды және сол жерде сақталады. Шын мәнінде, сатып алушы төлейтін сыйлықақы сомасы опциондық сауданың негізгі объектісі болып табылады.

Бағалы қағаздарға сертификаттар да кіреді. Сертификат-бұл эмитент-банктің қаражатты депозитке салу туралы жазбаша куәлігі, ол ұстаушыға келісімшарт мерзімі аяқталғаннан кейін салым сомасы мен жинақталған пайыздарды алуға құқық береді. Депозиттік сертификат ұстаушы заңды тұлға болған жағдайларда беріледі. Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға беріледі.

Вексельдер – вексельдің қолданылу мерзімі аяқталғаннан кейін көрсетілген соманы төлеуді талап ету құқығын беретін борыштық құралдың түрі. Вексельдер аударылатын немесе қарапайым болуы мүмкін. Қарапайым вексель-бұл қарыз алушының несие берушіге белгілі бір соманы төлеуге уәде беруі. Аударым векселін (траттаны) кредит беруші жазып береді және оны қарыз алушы қабылдауға немесе наразылық білдіруге тиіс. Қарыз алушы келіскен жағдайда аударым векселінде көрсетілген соманы төлеуге міндеттенеді.

Енді біз валюта нарығының қаржы құралдарымен біраз танысқаннан кейін, мұндай сауданың ерекшеліктеріне назар аударамыз. Форекстен айырмашылығы, қор нарығына аумақтық шектеулер тән-сауда орны қор биржасы болып табылады. Қор биржалары әлемдегі ең ірі қаржы орталықтарында орналасқан; әр түрлі биржалардағы акциялар мен баға белгілеулердің түрлері әр түрлі болуы мүмкін. Алайда, Интернеттің дамуы арқасында қор биржалары арбитраждық операцияларды орындау мүмкіндігін шектеу үшін баға белгілеулерімен тез алмасуға мүмкіндік алды. Арбитраждық операциялар акцияларды бір биржада сатып алуды және оларды одан әрі басқа биржада неғұрлым тиімді бағамен сатуды білдіреді. Форексте арбитраждық операциялар мүмкін емес, себебі валюта нарығында сауда-саттықтың орталық орны жоқ.

Бағалы қағаздар нарығында сатып алу-сату операцияларын жүргізу үшін сатушы мен сатып алушы алдымен бір-бірін табуы керек. Осының салдарынан қор биржаларына қатысушылардың саны шектеулі; сондықтан акциялар бойынша операциялардың өтімділігі Форекстегі валюталық мәмілелердің өтімділігіне қарағанда әлдеқайда төмен болады. Қор нарығында сіз өз акцияларыңыз үшін сатып алушыны таба алмауыңыз мүмкін және айтарлықтай шығынға ұшырауыңыз мүмкін. Форекстен айырмашылығы, Бағалы қағаздар нарығында акциялардың құнын арттыру кезінде алыпсатарлық операциялардың көмегімен ғана кіріс алуға болады. Басқаша айтқанда, алдымен бағалы қағаздарды арзан бағамен сатып алу керек, содан кейін оларды жоғары бағамен сату керек. Егер сізде жоқ болса, акцияларды сату мүмкін емес. Рас, мұндай шектеулерді болдырмайтын кейбір схемалар бар. Сіз, мысалы, бағалы қағаздарды сату туралы жалған мәміле жасай аласыз, бірақ оларда жоқ, қайта сатудың кері операциясын орындау міндеттемесі бар – мұндай қызметті жеке трейдерлерге қор нарығындағы биржалық делдалдар ұсынады.

Бағалы қағаздар нарығында Форекс сияқты маржиналдық сауданың артықшылықтарын пайдалануға болмайды. Сіз акцияларды тек сізде бар қаражатқа сатып ала аласыз. Акциялар әрқашан алыпсатарлық мақсатында сатып алынбайды. Жоғарыда айтылғандай, акциялар ұйым капиталының бір бөлігіне құқық береді, сонымен қатар акционерлердің жалпы жиналыстарында дауыс беруге қатысуға және дивидендтер алуға мүмкіндік береді. Сондықтан сіз акцияларды одан әрі сату мақсатында ғана сатып ала алмайсыз. Бұл жағдайда «ашық және жабық позициялар» және «кредиттік көтерме» сияқты ұғымдар маңыздылығын жоғалтады.

Тәулік бойы ашық тұрған Форекстен айырмашылығы, қор нарығында Биржаның кестесімен анықталатын белгілі бір жұмыс уақыты бар (жұмыс күнінің стандартты ұзақтығы жұмыс күндері 8 сағатты құрайды). Егер сіз Бағалы қағаздар нарығында интернет арқылы сауда жасасаңыз және басқа уақыт аймағында болсаңыз, бұл айтарлықтай қолайсыздықтар тудыруы мүмкін. Қор биржасының жұмыс уақыты сіздің аймағыңыздағы түнгі уақытқа түсуі мүмкін, сондықтан сіз үнемі ұйқының болмауынан зардап шегуіңіз мүмкін. Осы себепті тәулік бойы Форекс сауда-саттығы сізге көп артықшылықтар береді.

Бағалы қағаздарды сәтті сату үшін Форексте кеңінен қолданылатын және валюта нарығы үшін жеткілікті болатын талдау тетіктерін ғана пайдалану жеткіліксіз. Техникалық және іргелі талдауды акциялар бағамының ауытқуын болжау үшін қолдануға болады, бірақ компанияның қызметіне әсер ететін микроэкономикалық факторлар да маңызды емес. Акцияларды сатып алу немесе сату туралы дұрыс шешім қабылдау үшін Сіз қаржылық есептілікке, компаниядағы кадрлық өзгерістер туралы ақпаратқа және олардың өнімдеріне мемлекеттік тапсырыстарға қол жеткізуіңіз керек. Мұндай ақпарат кейде теледидар, газеттер, журналдар, жарияланған қаржылық есептер сияқты шетелдік дереккөздерде ғана қол жетімді болуы мүмкін. Көбінесе түсіну тілдік қиындықтармен қиындауы мүмкін, өйткені ақпарат шет тілдерінде жарияланады.

Қор биржасында аталған қаржы құралдарының өз артықшылықтары болуы мүмкін екенін атап өткен жөн. Мысалы, акциялар бойынша дивидендтер алу құқығы, компанияны басқаруға қатысу мүмкіндігі, Мемлекеттік бағалы қағаздарды өтеу және облигациялар бойынша купондық төлемдер. Бұл артықшылықтар бағалы қағаздар нарығында сауда жасау кезіндегі шығындар тәуекелін ішінара өтейді.

Бұл тарауда біз форекс пен қор нарығын салыстырдық. Біз олардың әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар екенін және әрқайсысы инвесторлар үшін тартымды екенін білдік. Келесі тарауда біз осы нарықтардың өзара байланысын егжей-тегжейлі қарастырамыз және олардың біріндегі оқиғаларды болжау басқасында дұрыс сауда шешімін қабылдауға қалай көмектесетінін түсінеміз.

Таңдаулы мақалалар

Қаражатты толықтыру/шығару кезіндегі комиссия

Қаражатты толықтыру/шығару кезіндегі комиссия

Қаражатты есепке алу/шығару мәселелері

Қаражатты есепке алу/шығару мәселелері

Қол жетімді әдістерді пайдалана оты